Եվա Միքայելյան

1․ Հիմնական հարցեր

• Նկարագրեք Հայաստանի առաջին հանրապետության ստեղծման պայմանները։
• Ի՞նչ ներքին խնդիրների առաջ կանգնեց նորաստեղծ պետությունը։
• Ինչպիսի՞ն էր քաղաքական ուժերի դերը հանրապետության ներքին կյանքում։
• Ինչպե՞ս էր արտահայտվում սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը։

Ստեղծման պայմանները
Հայաստանի առաջին հանրապետությունը ստեղծվեց 1918 թ․ մայիսի 28-ին՝ պատերազմի և կայսրության փլուզման պայմաններում։ Երկիրը գտնվում էր ծանր ռազմական վիճակում։ Անկախությունը հնարավոր դարձավ հերոսամարտերի շնորհիվ։
Ներքին խնդիրները
Պետությունը բախվեց սովի, համաճարակների և փախստականների խնդրին։ Տնտեսությունը քայքայված էր։ Կային ներքին անկարգություններ։
Քաղաքական ուժերը
Առաջատար ուժը Հայ Յեղափոխական Դաշնակցությունն էր։ Գործում էին նաև այլ կուսակցություններ։ Քաղաքական պայքարը երբեմն խանգարում էր կայունությանը։
Սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը
Կար սննդի պակաս և գործազրկություն։ Դրամը արժեզրկված էր։ Ժողովուրդը ապրում էր ծանր պայմաններում։

2․ Համեմատական վարժություններ

• Համեմատեք Հայաստանի առաջին հանրապետության ներքին վիճակը և Կիլիկյան Հայաստանի ներքին քաղաքականությունը։
• Ներկայացրեք տարբերությունները՝ ինչպիսի խնդիրներ ուներ նորաստեղծ հանրապետությունը, որոնք չուներ միջնադարյան հայկական պետությունը։

Առաջին հանրապետություն և Կիլիկյան Հայաստան
Առաջին հանրապետությունը նորաստեղծ և թույլ պետություն էր։ Կիլիկյան Հայաստանը կայացած ու զարգացած էր։ Վերջինս ուներ ուժեղ տնտեսություն։

Տարբերությունները
Նոր հանրապետությունը ուներ սով և փախստականներ։ Կիլիկյան Հայաստանում այդպիսի ճգնաժամ չկար։ Իշխանությունը այնտեղ ավելի կայուն էր։

3․ Քարտեզային աշխատանք

• Քարտեզի վրա նշեք Հայաստանի առաջին հանրապետության սահմանները։
• Նշեք այն տարածքները, որտեղ ներքին հակասությունները առավել սուր էին։

4․ Աղբյուրային վերլուծություն

• Կարդացեք դասագրքում բերված փաստաթղթերը (օրինակ՝ կառավարության որոշումներ, մամուլի հրապարակումներ) և վերլուծեք՝ ինչ խնդիրներ են արտացոլում դրանք։
• Գրեք կարճ մեկնաբանություն՝ ինչպե՞ս են այդ փաստաթղթերը ցույց տալիս հանրապետության ներքին վիճակը։

5․ Խմբային քննարկում

• Խմբերով քննարկեք․ եթե դուք լինեիք Հայաստանի առաջին հանրապետության ղեկավարները, ինչպիսի քայլեր կձեռնարկեիք ներքին ճգնաժամը հաղթահարելու համար։
• Ներկայացրեք ձեր առաջարկները որպես «կառավարության ծրագիր»։

Փաստաթղթերը ցույց են տալիս սովը և դժգոհությունը։ Կառավարությունը չուներ բավարար միջոցներ։ Երկիրը ապրում էր ճգնաժամի մեջ։

6․ Ստեղծագործական առաջադրանք

• Գրեք օրագիր կամ նամակ՝ իբրև 1918-1920 թթ․ ապրող երիտասարդ, որտեղ արտացոլված են ձեր մտահոգությունները և հույսերը։
• Պատկերացրեք, որ դուք լրագրող եք այդ տարիներին․ կազմեք կարճ հոդված հանրապետության ներքին վիճակի մասին։

1918–1920 թթ․ երիտասարդը ապրում էր անորոշության մեջ։ Նա մտահոգված էր սովով և պատերազմով։ Սակայն անկախ պետության գոյությունը հույս էր տալիս։ Շատերը հավատում էին, որ դժվարությունները ժամանակավոր են։ Ազատությունը ուժ էր տալիս դիմանալու։

7․ Ներքին կայունությանը սպառնացող վտանգներ

• Վերլուծեք, թե ինչու էին թուրք-թաթարական խռովությունները վտանգավոր Հայաստանի առաջին հանրապետության համար։
• Քննարկեք՝ ինչ հետևանքներ ունեցավ 1920 թ․ մայիսյան ապստամբությունը։
• Ներկայացրեք, թե ինչպես էր սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը խանգարում պետության կայունությանը։

Թուրք-թաթարական խռովությունները վտանգում էին երկրի անվտանգությունը։ Դրանք խաթարում էին պետական իշխանությունը։ 1920 թ․ մայիսյան ապստամբությունը թուլացրեց կառավարությունը։ Սոցիալ-տնտեսական ճգնաժամը խորացնում էր ներքին լարվածությունը։ Այս ամենը նպաստեց հանրապետության անկմանը։

8․ Մշակութային կյանք

• Ներկայացրեք, թե ինչ դեր ուներ մշակութային կյանքը հանրապետության գոյատևման համար։
• Վերլուծեք՝ ինչպե՞ս էին թատրոնը, դպրոցները և մամուլը պահպանում ազգային ոգին։
• Գրեք կարճ էսսե՝ «Մշակութային դիմադրությունը որպես ազգային ինքնության պահպանման միջոց»։

Մշակութային կյանքը կարևոր դեր ուներ ժողովրդի ոգին պահպանելու համար։ Դպրոցները կրթում էին նոր սերունդ։ Թատրոնը և մամուլը տարածում էին ազգային գաղափարներ։ Մշակույթը միավորում էր հասարակությանը։ Այն օգնում էր հաղթահարել հոգևոր ճգնաժամը։

9․ Վերլուծական էսսե

• «Հայաստանի առաջին հանրապետության ներքին խնդիրները՝ որպես պետականության կայացման փորձ» թեմայով գրեք կարճ էսսե։
• Ներկայացրեք, թե ինչ դասեր կարող ենք քաղել այդ շրջանից։

Հայաստանի առաջին հանրապետությունը ստեղծվեց ծայրահեղ ծանր պայմաններում՝ պատերազմից, սովից և քաղաքական քայքայումից հետո։ Նորաստեղծ պետությունը չուներ կայացած կառավարման համակարգ և բավարար տնտեսական ռեսուրսներ։ Երկիրը բախվեց փախստականների մեծ հոսքի, համաճարակների և սննդի պակասի։ Ներքին քաղաքական պայքարն ու ապստամբությունները ևս թուլացնում էին հանրապետության դիրքերը։

Չնայած այս դժվարություններին՝ առաջին հանրապետությունը կարևոր քայլ էր հայկական պետականության վերականգնման գործում։ Այն ձևավորեց անկախ պետական մտածողություն և ազգային պատասխանատվության զգացում։ Այդ տարիների փորձը ցույց տվեց, որ պետականությունը պահպանելու համար անհրաժեշտ են միասնություն, կազմակերպվածություն և սոցիալական արդարություն։ Հայաստանի առաջին հանրապետությունը, թեև կարճ կյանք ունեցավ, կարևոր դասեր թողեց ապագա սերունդներին։